Podjęcie decyzji o momencie zakupu energii elektrycznej na Towarowej Giełdzie Energii1 wymaga dokładnej analizy wielu czynników wpływających na jej cenę. Narzędziem analitycznym wspomagającym ten proces jest model średnioterminowy.
Prognozuje on ceny energii na rynku SPOT2 w horyzoncie kilkuletnim, optymalnie 2-letnim. Rynek SPOT nie jest dostępny dla odbiorców, którzy nie są członkami Towarowej Giełdy Energii i stanowi on ostatni moment, kiedy można dokonać zakupu/sprzedaży energii elektrycznej i skorygować swoją pozycję wynikającą z zakupów na rynku terminowym3 w kontraktach rocznych i kwartalnych.
Prognoza z modelu średnioterminowego jest oparta na czynnikach opisujących sytuację na rynku energii elektrycznej i wpływających na jej cenę. Część z czynników opisujących rynek energii elektrycznej jest prognozowana przez Polskie Sieci Energetyczne (np. dostępna moc jednostek wytwórczych centralnie dysponowanych), ale istnieją czynniki, które również mają istotny wpływ na poziom cen energii, ale nie jest możliwe ich dokładne zdefiniowanie. Takimi czynnikami są przede wszystkim zmienne pogodowe, czyli temperatura i prędkość wiatru. Ponieważ trudno przewidzieć warunki pogodowe z wyprzedzeniem większym niż kilkudniowe, dlatego tworzone są scenariusze sytuacji pogodowej. Na podstawie danych historycznych można obliczyć profile zmienności pogody każdego dnia w roku. Przy pomocy tych profili definiuje się następnie takie scenariusze jak np. ciepłe i bezwietrzne lato, zimna jesień z typową prędkością wiatru itp.
Na podstawie tych scenariuszy generowane są wartości cen dla zadanego okresu prognozy. Po przeprowadzeniu odpowiednich agregacji otrzymuje się ceny referencyjne dla różnych kontraktów terminowych. Z każdego scenariusza wynika inny poziom ceny, dlatego wnioskowanie na podstawie modelu przebiega w sposób przedstawiony na wykresie.
Przykład: prognoza scenariuszowa średnich cen rocznych
Czarne poziome linie wyznaczają poziomy cen wynikające ze scenariuszy. Jeżeli aktualna cena kontraktu (czerwona linia) jest powyżej ceny najdroższego ze scenariuszy – zakup energii na kontrakcie nie jest opłacalny (ponieważ z modelu wynika że średnia cena na rynku w danym okresie będzie niższa, wiec opłaca się kupić na rynku spot). Jeżeli cena kontraktu jest niższa od najtańszego ze scenariuszy to zakup kontraktu na rynku terminowym staje się opłacalny. W przypadku kiedy cena kontraktu znajduje się pomiędzy wartościami wynikającymi ze scenariuszy na podstawie modelu, nie można udzielić jednoznacznej rekomendacji.